Yap Ah Loy dilahirkan pada 1837 di Fui Chiu. Beliau tiba di Melaka pada usia 17 tahun, selepas mengumpul modal yang mencukupi, beliau mengembangkan perniagaan khinzirnya ke Sungai Ujong. Dengan bantuan Liu Ngim Kong dan Yap Ah Shak, beliau dilantik sebagai penolong Kapitan Seng Meng Lee. Pada tahun 1861, beliau mengambil alih tempat Seng Meng Lee sebagai Kapitan Sungai Ujong kedua. Beliau dipanggil oleh Kapitan Liu Ngim Kong ke Kuala Lumpur pada tahun 1862 dan dipilih sebagai Kapitan Cina Kuala Lumpur ketiga pada tahun 1868. 

Selain kedai herbanya, Chop Teck Seng, Yap Ah Loy turut mengusahakan lombong bijih timah, ladang dan kilang ubi kayu, rumah pelacuran dan tempat perjudian di Kuala Lumpur. Beliau juga memiliki kira-kira dua pertiga daripada tanah Kuala Lumpur. 

Sebagai ketua Hai San, beliau bersekutu dengan pemangku raja Selangor, Tengku Kudin dalam Perang Saudara Selangor. Selepas kemenangan pada tahun 1872, beliau dilantik semula sebagai Kapitan. Pada tahun 1883, beliau turut dianugerahkan gelaran “Tuan Besar Teladan Baik” oleh Kerajaan Qing, yang boleh diwarisi untuk tiga generasi. 

Selain Liao, isteri asal beliau di China, beliau juga berkahwin dengan Kok Kang Kweon, seorang Peranakan di Melaka. Yap dan Kok mempunyai tiga orang anak lelaki dan seorang anak perempuan, iaitu Yap Hon Chin, Yap Loong Shin, Yap Loong Fong dan Yap Kim Neo. Beliau juga mempunyai tiga orang gundik, He, Lin and Wang.

Di sebelah kiri kandungan menunjukkan salasilah keluarga Yap Ah Loy, mencatatkan keturunan beliau, dari leluhur ke-85 hingga keturunan ketiga.

Perang Saudara Selangor membawa kepada kemelesetan ekonomi dan kemerosotan aktiviti perlombongan. Hal ini membuka jalan kepada British untuk meluaskan penguasaan mereka di Selangor. Setahun selepas perang, Sultan Selangor menandatangani perjanjian dengan pihak British untuk menerima Residen British. 

Kuala Lumpur turut terjejas akibat peperangan; kemudahan perlombongan musnah sama sekali, kemudian dilanda pula kebakaran dan banjir, menyebabkan sejumlah besar penduduk melarikan diri dari Kuala Lumpur. Di bawah pimpinan Yap Ah Loy, Kuala Lumpur telah dibina semula sebanyak tiga kali.

Gambar di sebelah kiri menunjukkan pemandangan Kuala Lumpur selepas Perang Saudara Selangor dan gambar Yap Ah Loy dengan J.W.W. Birch, Residen pertama Perak dan Davidson, Residen Selangor di hadapan rumah Tengku Kudin selepas berakhirnya Perang Saudara Selangor pada 1874.

Pada zaman awal, kebanyakan rumah dibina dengan kayu dan atap yang mudah terbakar. 

Pada 4 Januari 1881, kebakaran berlaku di Kuala Lumpur akibat limpahan minyak lampu di rumah candu, mengakibatkan kemusnahan seluruh bandar. 

Yap Ah Loy menjarakkan ruang antara rumah dan melebarkan jalan raya semasa pembinaan semula. 

Namun, pada tahun yang sama, Kuala Lumpur sekali lagi dimusnahkan oleh banjir pada akhir tahun. 

Maka, Swettenham, Residen Selangor, mula menggalakkan penggunaan batu-bata dalam pembinaan.

Kawasan ini memaparkan beberapa gambar Residen British dan pengenalan ringkas tentang mereka…

Davidson yang dilahirkan pada 1837 di Scotland merupakan anak saudara kepada pengasas Guthrie Plantation Company, iaitu syarikat getah yang terkenal. Sebagai peguam, beliau menubuhkan sebuah firma guaman di Singapura (Wood & Davidson) dan sekaligus merupakan setiausaha Dewan Perniagaan Singapura. Selepas Perang Saudara Selangor meletus, beliau berkhidmat sebagai penasihat dan merupakan pemiutang kepada Tengku Kudin, iaitu Pemangku Raja Selangor. Beliau telah dilantik sebagai Residen British pertama di Selangor pada tahun 1875, ketika itu pusat pentadbiran masih terletak di Klang. Yap Ah Loy juga telah meminjam wang daripada Davidson untuk membina semula Kuala Lumpur. 

Dua tahun kemudian, beliau menjadi Residen Perak ketiga dan terlibat dalam perbicaraan pembunuhan J.W.W. Birch, Residen British pertama di Perak. Beliau meletakkan jawatan pada tahun 1877 dan bekerja sebagai peguam di Singapura. Satu jalan telah dinamakan sempena namanya iaitu Davidson Road di Kuala Lumpur, kini ia ditukar nama menjadi Jalan Hang Jebat.

Bloomfield Douglas dilahirkan pada 1822 di Wales dan merupakan seorang pegawai tentera laut. Bapa saudaranya telah berkahwin dengan saudara perempuan James Brooke, iaitu Raja Sarawak. Beliau pernah terlibat dalam penentangan lanun bersama keluarga Brooke. Pada Mei 1875, beliau telah dihantar ke Singapura oleh Kerajaan British sebagai majistret kelas kedua. Pada April 1876, beliau menjadi Pemangku Residen dan kemudiannya dilantik secara rasmi sebagai Residen British yang kedua di Selangor. 

Sebagai seorang pemarah dan askar yang tegas, beliau selalu berkelahi dengan rakan sekerjanya. Beliau juga dituduh tidak berupaya meluaskan pengaruhnya ke kawasan pedalaman lombong. Oleh itu, beliau memindahkan pusat pentadbiran Selangor dari Klang ke Kuala Lumpur pada tahun 1880. Beliau mengekalkan hubungan baik dengan Yap Ah Loy dan pernah bermalam di rumahnya, di mana beliau dihiburkan dengan makan malam dan opera Cina. 

Beliau diminta meletak jawatan pada 1882 apabila menantunya dituduh mengambil rasuah.

Swettenham dilahirkan pada 1850 di Derbyshire, England, dan dihantar ke Singapura pada tahun 1871. Beliau fasih Bahasa Melayu, serta mencatat dan menerbitkan banyak rekod sejarah awal Tanah Melayu. Kini, ia menjadi bahan rujukan penting untuk pengajian Tanah Melayu. 

Beliau melawat Kuala Lumpur sebanyak tiga kali sebelum dilantik sebagai Residen pada tahun 1882. Mengikut catatan Swettenham, keadaan Kuala Lumpur tidak teratur semasa lawatan ketiga beliau. 

Ini disebabkan oleh kenaikan harga bijih timah yang mendadak, yang menarik ramai pendatang baru. Penduduk menjadi terlalu padat, sampah boleh dilihat di mana-mana, dan malaria sering berlaku. Hal ini mendorong Swettenham menyusun semula bandar itu. 

Beliau mengupah buruh untuk membersihkan sampah dan membuangnya berdekatan dengan Jalan Pudu. Beliau menghalang penjaja berniaga di kaki lima, dan memulakan latihan dan rondaan kebakaran di Kuala Lumpur. 

Beliau menubuhkan Majlis Negeri Selangor dan Kapitan Yap Ah Loy merupakan ahli majlis tersebut. Beliau juga memperkenalkan pelbagai dasar pembaharuan, termasuk penubuhan Lembaga Pengurusan Perlombongan Timah, serta memperkenalkan pengurusan kesihatan, perumahan dan sistem percukaian. 

Port Swettenham, atau Pelabuhan Klang kini, iaitu Pelabuhan utama Selangor, dinamakan sempena nama beliau.

Rodger dilahirkan pada 1851 di England, menerima pendidikan di Eton dan Oxford, dan merupakan seorang peguam. Pada tahun 1882, beliau telah dihantar ke Selangor untuk berkhidmat sebagai Majistret, Pesuruhjaya Tanah dan Penolong Residen Selangor. Menurut Rodger, apabila beliau tiba di Selangor buat pertama kali, Kuala Lumpur diliputi oleh kebun sayur orang Cina; hanya terdapat satu jalan sahaja, iaitu jalan Kuala Lumpur – Damansara dan pengangkutan utama adalah gajah. Ketika itu Taman Tasik belum dibentuk, dan masih merupakan kebun ubi kayu yang terbiar. 

Kemudian, beliau menjadi Pemangku Residen. Pada tahun 1886, Keretapi Kuala Lumpur – Klang telah mula beroperasi sewaktu perkhidmatan beliau. 

Seterusnya, beliau menjadi Residen Pahang pertama, sebelum kembali ke Selangor untuk berkhidmat sebagai Residen. 

Jalan Rodgers, atau Jalan Hang Kasturi kini di Kuala Lumpur dinamakan sempena nama beliau. Pada tahun 1904 beliau dilantik sebagai Gabenor Gold Coast, atau Ghana.

Sebelum Douglas, iaitu Residen British kedua, tiba di Kuala Lumpur, Yap Ah Loy telah dilantik oleh Sultan Selangor sebagai Kapitan Cina Kuala Lumpur. Beliau mempunyai kuasa mutlak di Kuala Lumpur. Pada asalnya Douglas dan Yap Ah Loy berkongsi kuasa dalam pengurusan Kuala Lumpur. Namun, kuasa Yap Ah Loy semakin terhakis, terutamanya apabila Douglas mentadbir bandar itu mengikut perjanjian yang dimeterai antara Selangor dan British pada tahun 1874.

Sebagai contoh, kerajaan British beranggapan bahawa pasar dan kasino di hadapan rumah Yap Ah Loy akan mencemar penampilan bandar itu, lalu mereka meminta Yap Ah Loy merobohkannya. Beliau enggan berbuat demikian kerana beliau memegang permit perjudian yang diberikan oleh Sultan Selangor. Yap Ah Loy bertolak ansur dengan membina semula pasar dengan batu-bata dan zink. Pasar baru ini telah dirobohkan selepas kematian Yap Ah Loy dan menjadi Medan Pasar hari ini. 

Selepas kematian Yap Ah Loy, kerajaan British telah merampas banyak tanah beliau, termasuk tapak bangunan Pasar Seni hari ini dan dua belas setengah buah kedai. Isterinya, Kok Kang Kweon, pernah merayu kepada kerajaan British untuk menuntut kembali tanah itu, tetapi ditolak.

Gambar di sudut kanan atas adalah lakaran Kuala Lumpur oleh Swettenham pada tahun 1875, atas terdapat senarai harta Yap Ah Loy yang disenaraikan oleh isterinya, Kok Kang Kweon selepas kematian beliau dan surat daripada isterinya kepada Frank Swettenham mengenai hak tanah dan pampasan harta Yap Ah Loy.

Semasa Yap Ah Loy mentadbir Kuala Lumpur, ia berkembang menjadi kawasan perlombongan yang maju. Namun, ramai yang melarikan diri dari Kuala Lumpur semasa Perang Saudara Selangor. Yap Ah Loy tetap tabah dalam membina semula Kuala Lumpur walaupun bandar ini dilanda kebakaran dan banjir, menjadikan ia asas kemakmuran Kuala Lumpur masa kini.

Dalam laporan yang ditulis sebulan sebelum Yap Ah Loy meninggal dunia, Residen Selangor, Swettenham menyatakan: “Kapitan Yap Ah Loy merupakan seorang tokoh utama di Selangor; beliau mempunyai tenaga dan cita-cita yang luar biasa… beliau mengatasi segala   dan mencuba yang terbaik untuk menjaga keamanan tempat ini…”.

“Saya telah menyebut perkara-perkara ini untuk menunjukkan bahawa terdapat kemakmuran dan kemajuan di Kuala Lumpur, untuk menunjukkan siapa yang bertanggungjawab atas kejayaan ini, dan untuk merekodkan sejarah masa lalu tempat itu.”

Ekonomi
Selepas Perang Saudara Selangor, Kuala Lumpur berkembang pesat di bawah pimpinan Yap Ah Loy. Beliau mengendalikan lombong bijih timah di Ampang, Petaling, Setapak, Pudu, Kuala Kubu dan Kepong. Lombong di Ampang pernah dikenali sebagai lombong terbaik di dunia.

Pusat ekonomi utama Kuala Lumpur, iaitu pasar, dimiliki oleh Yap Ah Loy. Aktiviti ekonomi lain turut dijalankan di sini.

Selain pasar, Yap Ah Loy juga mempunyai rumah perjudian, 16 buah rumah candu dan rumah pelacuran yang mempunyai hampir 300 orang pelacur. Aktiviti ekonomi di atas menyediakan banyak peluang pekerjaan di Selangor pada zaman awal. Beliau juga menjalankan perniagaan ubat traditional Cina di bawah cop “Teck Seng” serta mempunyai dermaga dan gudang di Sungai Klang, Kuala Lumpur dan Pelabuhan Klang.

Selain itu, Yap Ah Loy juga mempunyai ladang dan kilang ubi kayu pada 1870-an. Beliau mengupah jurutera British dan menggunakan mesin untuk menghasilkan tepung ubi kayu di kilangnya di Jalan Petaling. Walau bagaimanapun, lembu-lembu yang mengusahakan ladang ubi kayu menghidap penyakit dan harga tepung ubi kayu jatuh secara mendadak, maka perniagaan ini terpaksa dihentikan.

Beliau juga terlibat dalam penternakan lembu, khinzir dan ikan. Selain itu, beliau juga mempunyai bengkel untuk membuat dan membaiki alatan perlombongan. Aktiviti ekonomi ini berupaya memenuhi keperluan asas penduduk Kuala Lumpur.

Pembangunan Bandar
Yap Ah Loy telah membuat pelbagai pembangunan di Kuala Lumpur, termasuklah kemudahan yang dicipta untuk keperluan pengangkutan dan kehidupan harian penduduk. Kami pilih beberapa sumbangan pembangunan untuk diperkenalkan.

Pada akhir abad ke-19, rumah-rumah di Jalan Petaling, Kuala Lumpur telah ditukar daripada rumah kayu kepada rumah bata. Gambar bangunan ini menunjukkan rumah kedai batu-bata pertama di jalan tersebut pada tahun 1880 – 1899.

Bangunan yang tinggi ini sebenarnya adalah sebuah relau batu-bata. Brickfields telah diguna pakai sebagai nama tempat kerana Yap Ah Loy pernah mendirikan relau batu-bata di sini untuk membekalkan bata yang diperlukan untuk kerja pembinaan semula Kuala Lumpur.

Dahulu kala, terdapat sebuah kolam di Pudu yang penduduk lama Kuala Lumpur panggil sebagai “Kolam Teratai”, dipercayai terletak di lokasi Plaza Rakyat kini. Dikatakan bahawa semasa zaman Yap Ah Loy, kolam tersebut berfungsi sebagai empangan, menyediakan bekalan air harian untuk penduduk. Beliau juga mengimport ikan kap rumput dari China untuk penternakan di dalam kolam tersebut.

Kebajikan Sosial
Yap Ah Loy juga menjaga kebajikan masyarakat Kuala Lumpur, di sini kami memilih beberapa sumbangan dalam kebajikan untuk diperkenalkan.

Pada tahun 1864, Yap Ah Loy mengasaskan Fui Chiu Kongsi di Rodger Street, dan kemudiannya berpindah ke Petaling Street. Selepas kematiannya, Fui Chiu Kongsi menukar namanya kepada Persatuan Fui Chiu, dan bangunan persatuan itu juga diubahsuai menjadi bangunan gaya Kantonis yang berada di bahagian belakang gambar di atas.

Disebabkan oleh peningkatan bilangan kanak-kanak Fui Chiu di Kuala Lumpur, pada tahun 1884, Yap Ah Loy dan ahli perniagaan Cina yang lain telah menubuhkan sekolah swasta Cina pertama di Kuala Lumpur di Fui Chiu Kongsi, dinamakan “Tong Voon Free School” yang kemudiannya dinamakan “Tsun Jin School”.

Kotak kayu ini memaparkan geran tanah yang didapat oleh Tokong Sin Sze Si Ya Kuala Lumpur pada tahun 1912, dan juga geran tanah Persatuan Fui Chiu Selangor & Kuala Lumpur telah dikeluarkan oleh kerajaan British pada tahun 1883.

Yap Ah Loy pernah merancang untuk menziarahi saudara-maranya di kampung halaman, tetapi tidak kesampaian. Pada 15 April 1885, beliau meninggal dunia pada usia 48 tahun kerana penyakit bronkitis. Pada hari pengebumian Yap Ah Loy, bendera setengah tiang dikibarkan dan semua pejabat kolonial British di Kuala Lumpur ditutup untuk majlis pengebumian beliau. 

Pemergian Kapitan Yap Ah Loy menandakan penamatan satu era. Kerajaan British mula menggantikan sistem kapitan Cina dengan Protektorat Cina pada tahun 1890. Beliau dikebumikan di Jalan Ampang, iaitu Pusat Pelancongan Malaysia, MaTiC kini, tetapi kemudiannya dipindahkan ke Tanah Perkuburan Kwong Tong, Kuala Lumpur pada tahun 1911.

Pada tahun 1938, plak pemujaan Yap Ah Loy mula dipuja di Tokong Sin Sze Si Ya Kuala Lumpur. Gambar beliau juga diletakkan di tokong itu untuk disembah. Sejak tahun 2004, Persatuan-persatuan Cina di Kuala Lumpur telah menganjurkan upacara penyembahan Kapitan Yap Ah Loy setiap tahun.

Kapitan Yap Ah Shak
Yap Ah Shak yang juga dikenali sebagai Yap Chee Ying, berasal dari Daerah Xin’an, Wilayah Fui Chiu, Provinsi Guangdong, China. Sebagai rakan rapat dan penasihat Yap Ah Loy, beliau telah menggantikannya sebagai Kapitan Cina keempat Kuala Lumpur pada 1885 – 1889 dan sebagai ketua Hai San Kongsi.

Yap Ah Shak merupakan seorang pemilik lombong bijih timah dan pemilik pajakan hasil yang terkenal di Kuala Lumpur. Beliau juga ahli Dewan Undangan Negeri Selangor, majistret dan Penilai Mahkamah Tinggi Kuala Lumpur.

Pada 16 September 1886, Yap Ah Shak berpakaian pegawai rasmi Kerajaan Dinasti Qing untuk menghadiri majlis perasmian Keretapi Kuala Lumpur – Klang. Selain itu, beliau turut membina jalan raya dari Kuala Lumpur ke Salak Selatan dan Sungai Besi.

Pada tahun 1885, Yap Ah Shak mengganti Yap Ah Loy sebagai Kapitan Cina yang baru. Pada masa yang sama, Chiew Yoke dilantik sebagai “Mejar Cina”, yang mempunyai kuasa kehakiman.

Kapitan Yap Kwan Seng
Yap Kwan Seng dilahirkan pada 1846, juga dikenali sebagai Yap Jie Liang, berasal dari Chixi, Guangdong, China. Pada tahun 1890, beliau dilantik sebagai Kapitan Cina kelima, yang juga merupakan Kapitan Cina yang terakhir di Kuala Lumpur. 

Beliau merupakan ahli Dewan Undangan Negeri Selangor, ahli Lembaga Kebersihan Kuala Lumpur, dan ahli Jawatankuasa Taman Awam Selangor. Beliau juga menubuhkan “Wad Tai Wah”, sebuah wad Cina di Hospital Pauper, atau Hospital Besar Kuala Lumpur kini.

Pada tahun 1893, Yap Kwan Seng menubuhkan Rumah Jenazah Chik Sin Thong di Jalan Sultan, Kuala Lumpur dan mendermakan keranda untuk membantu upacara pengebumian orang miskin. Beliau juga merupakan salah seorang pengasas Tanah Perkuburan Kwong Tong, Kuala Lumpur. 

Sultan Selangor, Sultan Abdul Samad, pernah bermalam rumah Yap Kwan Seng yang berada di High Street. Terdapat dua jalan di Kuala Lumpur yang dinamakan sempena nama dan nama kedai perniagaan beliau iaitu Jalan Yap Kwan Seng dan Jalan Sin Chew Kee.

Ini adalah surat daripada Kapitan Yap Ah Shak dan tauke-tauke Cina yang lain kepada Residen Selangor, untuk memohon sebidang tanah bagi membina rumah tumpangan pekerja-pekerja baru dari China.

Candu merupakan sejenis cecair berwarna putih (sap) yang dikeluarkan dari bahagian buah pokok popi muda. Apabila diproses menjadi dadah, ia boleh menyebabkan ketagihan. Dengan menghisap asap candu yang dipanaskan, efek halusinasi dapat dihasilkan.

Dacing ialah alat mudah untuk menimbang. Ia terdiri daripada batang yang berskala, batu penimbang serta tempat meletak barang. Dacing ini biasanya digunakan untuk menimbang barang yang kecil, seperti ubat herba dan barangan kemas.

Yap Ah Loy telah dianugerahkan gelaran “Tuan Besar Teladan Baik” oleh kerajaan Qing. Mengikut hakiki jawatannya, ini adalah replika topi rasmi Yap Ah Loy.

Ini adalah replika Keris Melayu yang dihadiahkan oleh Sultan Selangor apabila melantik Yap Ah Loy sebagai Kapitan Cina Kuala Lumpur.

Dulang adalah peralatan yang digunakan oleh penduduk tempatan untuk melombong. Apabila sedimen yang mengandungi bijih dilimbang, bijih yang lebih berat akan mendap ke dasar dulang.

Artifak ini adalah dacing besar yang telah disumbangkan oleh San Sang Press yang sudah berhenti beroperasi kepada muzium kami. Dacing ini juga digunakan untuk menimbang objek yang lebih besar seperti kayu, logam, termasuk bijih timah, makanan, dan sebagainya. Dari dacing ini, dapat melihat gambaran zaman perlombongan awal di Kuala Lumpur.